මුදල් විෂයභාර අමාත්‍යවරයා ලෙස ජනාධිපති අනුර කුමාර දිසානායක මහතා පසුගිය 07 දින පස්වරුවේ 2026 වසර සඳහා වන අයවැය පාර්ලිමේන්තුවට ඉදිරිපත් කළේය. එහිදී ශ්‍රී ලංකාවේ දැනට බලපවත්නා ඉතා බරපතලම සමාජාර්ථික, පාරිසරික හා දේශපාලන ගැටළුවක් බවට පත්ව ඇති අලි-මිනිස් ගැටුම අවම කිරීම සම්බන්ධයෙන් ඉදිරිපත්කළ අයවැය යෝජනා පිළිබඳව විමසා බැලීම වැදගත් වන්නේ අප රටේ මුළු බිම් ප්‍රමාණයෙන් සියයට හතළිහක පමණ ජීවත්වන ජනතාව මෙන්ම අලි ඇතුන් දහස් ගණනක් එමගින් පීඩාවට පත්ව සිටින බැවිණි.
ජාතික ජන බලවේගය මැතිවරණවලදී පොරොන්දු වූයේ සහ ජනතාව බලාපොරොත්තු වූයේ අප රට දවන මෙම ප්‍රශ්නය විද්‍යාත්මක පදනමක් තුළින් හරි හැටි තෝරා බේරා ගෙන සාර්ථක විසඳුම් සෙවීමය. නමුත් එම පොරොන්දු සියල්ලට පයින් ගසමින් වර්තමාන රජය නොදැනුවත්කම සහ මිත්‍යාව මත පදනම්වූ අලි-මිනිස් ගැටුම් අවුළුවන මග තෝරාගෙන ඇති බව අප මීට මාස කීපයකට පෙරද පෙන්වා දුනිමු. පසුගියදා ප්‍රකාශයට පත් කෙරුණු අයවැය යෝජනා සමාලෝචනයකර බැලීමේදී ද නැවත නැවතත් පැහැදිලිවම පෙනී යන්නේ එම යෝජනා අලි ඇතුන් රක්ෂිත ප්‍රදේශ වලට ගාල් කර විදුලි වැට සකස් කිරීමත්, එම වැට ආරක්ෂා කිරීමට අවශ්‍ය පිරිස් බලය සැපයීමත් කෙරෙහි සම්පූර්ණ අවධානය යොමුකර ඇති බවයි. එනම් මෙතෙක් භාවිතාකළ අවිද්‍යාත්මක, යල්පැනගිය, අසාර්ථක විසඳුම් කෙරෙහිම මෙම ආණ්ඩුවද විශ්වාසය තබා ඇති බවයි. තවද ඊට අයිසින් තැවරුමක් වශයෙන් වාසස්ථාන සුපෝෂණය සඳහා ද යම් මුදලක් වෙන්කර ඇති බවයි.
වන අලි කළමනාකරණය හා අලි-මිනිස් ගැටුම් අවම කිරීම සඳහා වූ අතීත ප්‍රවේශයන් 1959 දී සකස් කරන ලද ඒවාය. අලි ඇතුන් තෝරා ගත් රක්ෂිත ප්‍රදේශවලට සීමා කිරීමට නිර්දේශ වූයේ එමගිනි. වනජීවී සංරක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුව විසින් මෙම ඉලක්කය සපුරා ගැනීමට ජීවිත පවා පරිත්‍යාගයෙන් කටයුතුකළ වසර හැටකට වැඩි කාලසීමාවකටත් පසු, අද වන විටත් වන අලින්ගේ වාසභූමි වලින් 70% ක් ව්‍යාප්තව පවතින්නේ මිනිස් ජනාවාස සහිත ප්‍රදේශවලය. ඒ අනුව එම ප්‍රවේශය ඔස්සේම ඉදිරියට යාම යථාර්තවාදී නොවන බව අමුතුවෙන් කිවයුතු නැත. මෙම රජය බලයට පැමිණි දා සිටි මේ දක්වා විවිධ අවස්ථා වලදී අප ඇතුළු පරිසරවේදීන් සහ ක්ෂේත්‍රයේ ප්‍රවීණයන් ආණ්ඩුවට මේ බව අවස්ථා ගණනාවකදී පෙන්වා දුනිමු. නමුත් ඔවුන් එය කනකට නොගෙන ඇති බව මෙම අයවැය යෝජනා මගින් නැවත නැවතත් පැහැදිලිව පෙනේ.
අලි ඇතුන් රක්ෂිත තුළට ගාල්කර විදුලි වැට සකස් කිරීම අසාර්ථක අලි-මිනිස් ගැටුම් කළමනාකරණ උපායක් බවට අතීත සාක්ෂි සාධක ඕනෑ තරම් තිබියදී, වර්තමාන රජය බලයට පැමිණි වහා ද එවැනි උත්සාහයන් ගණනාවක් අනුරාධපුර, පොළොන්නරුව සහ පුත්තලම ප්‍රදේශ වලදී දරනු ලැබිණි. මේ වන විට එවැනි උත්සාහයක් හම්බන්තොට ප්‍රදේශයේද ක්‍රියාත්මක වෙමින් පවතී. ආණ්ඩුව අඩු තරමින් ඒවායේ අසාර්ථකත්වය පිළිබඳව හෝ අයවැය යෝජනා සකස් කිරීමේදී අවධානය යොමු කලානම් මෙවැනි අසාර්ථක, අවිද්‍යාත්මක හා යල්පැනගිය යෝජනා ජනාධිපතිවරයාගේ අයවැය යෝජනා වලට ඇතුලත් නොවෙන්න ඉඩ තිබුණි.
මෙම ක්‍රියාවලිය මගින් අලින්ට කුමන අගතියක් සිදු වුවත් මිනිසුන් හෝ ආරක්ෂාවේයැයි කෙනෙකු සිතනවා නම් එයද යථාර්ථයෙන් ඉතා දුරස් බව අවධාරණය කලයුතුය. ඒ මන්ද යත් ආසියානු අලි ඇතුන් පිළිබඳ ප්‍රකට විද්වතෙකු වන ආචාර්ය පෘතිවිරාජ් ප්‍රනාන්දු මහතා ප්‍රමුඛ සංරක්ෂණ පර්යේෂණ ආයතනය මගින් ගෝලීය ස්ථානගත කිරීමේ පද්ධති (GPS) මගින් අධ්‍යනය කෙරුණු පලවාහැරීම් වලට ලක්කළ අලින්ගේ දත්ත මගින් අනාවරණය වී ඇත්තේ අලි පලවා හැරීම් (Elephant Drive) මගින් ගැටළු ඇති කරන පිරිමි සතුන්ව එම ප්‍රදේශයෙන් පලවා හැරීමට නොහැකි බවත්, සමහර අලි රංචු පවා පලවාහැරීම් සිදුකෙරුණු පඨයේ රැඳී සිටින බවත් සහ නැවත තම වාසභූමි වෙත පැමිණෙන බවත් ය.
මෙවැනි අලි පලවාහැරීම් වලදී දහස් ගණන් අලි වෙඩි දැල්වීම සහ අලින්ට වෙඩි තැබීම මගින් අලි ඇතුන් ඉමහත් පීඩාවකට ලක් කෙරෙන අතර එමගින් ඔවුන් තුළ මිනිසා කෙරෙහි වෛරය වැඩි වීමෙන් ඔවුන්ගේ ප්‍රචණ්ඩත්වය වර්ධනය වේ. අලි පලවාහැරීම අසාර්ථකවීමෙන් පසු ඊට තීන්දු තීරණ ගත් දේශපාලන අධිකාරිය සහ බලධාරීන් මෙන්ම පලවාහැරීමට සහභාගීවූ සෙසු පාර්ශව පිටව ගිය පසු මෙසේ කුපිතකරවනු ලැබූ අලින්ට සැමදා මුහුණ දීමට සිදුවන්නේ අහිංසක ගම් වැසියන්ටය, වන්දි ගෙවීමට සිදු වන්නේ ජීවිත වලින්ය.
අලි රංචු තම වාසභූමි වල සිට රක්ෂිත ප්‍රදේශ වෙත පලවාහැර විදුලි වැට මගින් ආවරණය කර ඇති අවස්ථා නිරීක්ෂණය කිරීමෙන් ද පෙනී යන්නේ ඔවුන්ගෙන් බොහෝ දෙනෙක්, විශේෂයෙන් පැටවුන් සාගින්නෙන් මිය යන බවය. මෙම ඉරණම අත්විඳින්නේ පිටතින් පැමිණෙන අලි ඇතුන් පමණක් නොවන අතර සම්පූර්ණයෙන්ම රක්ෂිත ප්‍රදේශය තුළ වාසභූමි පවත්වාගෙන ගිය රංචු වල අලි ඇතුන් ද මෙම ඉරණමට මුහුණ දෙති.
ශ්‍රී ලංකාවේ අලි-මිනිස් ගැටුම අවම කිරීම සඳහා එදා මෙදා තුර සකස් කෙරුණු ඉතාම සාධනීය සහ සමෝදානිත විද්‍යාත්මක ජාතික ක්‍රියාකාරී සැලැස්ම ක්‍රියාත්මක කිරීම කෙරෙහිද වර්තමාන රජයේ කැමැත්තක් නැති බව මේ වන විට පැහැදිළිය. එම සැලැස්ම ක්‍රියාවට නැංවීම සඳහා ජනාධිපති කාර්ය සාධක බලකායක් පත්කළ යුතු බව එහිම සඳහන්වී තිබුණද මේ දක්වා එවැන්නක් පත් කිරීමට කිසිඳු රජයක් කටයුතුකර නැත. ජනාධිපති කාර්ය සාධක බලකායක් වෙනුවට, පූර්වගාමී ජනාධිපති රනිල් වික්‍රමසිංහ මහතා, 2022 නොවැම්බර් මාසයේදී ජාතික ක්‍රියාකාරී සැලැස්ම ක්‍රියාත්මක කිරීම සඳහා පහසුකම් සැලසීම සහ අධීක්ෂණය කිරීම සඳහා ජනාධිපති කමිටුවක් පත් කළේය. අපේක්ෂිත අධිකාරී බලය සහ අරමුදල් නොමැතිකම නොතකා 2024 වසර තුළ මෙමගින් ජාතික ක්‍රියාකාරී සැලැස්ම යම් මට්ටමකින් ක්‍රියාත්මක වීමෙන් ගොවිජන සංවර්ධන දෙපාර්තමේන්තුව මගින් ප්‍රජා මූලික විදුලි වැට 300 ක් පමණ ස්ථාපනය කෙරිණි. තවද එම වසරේදී වනජීවී සංරක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුව මගින් අලි පලවාහැරීම් සහ අලි පරිස්ථාපනය කිරීම් අවම කිරීමද සිදු විය. අඛණ්ඩව වසර නවයකට පසු 2024 වසරේ දී වාර්තා වූ අලි-මිනිස් ගැටුමේ වින්දිතයින් වන මිනිස් සහ අලි මරණ සංඛ්‍යාව අඩුවීමට එම ක්‍රියාකාරකම් හේතු වූ බව අපගේ විශ්වාසයයි.
කෙසේ වෙතත්, බල පෙරළියත් සමග කමිටුවේ ධුර කාලය ද ජාතික ක්‍රියාකාරී සැලැස්ම ක්‍රියාත්මක කිරීමද මේ වන විට අවසන්ව ඇත. වර්තමාන රජයට ජාතික ක්‍රියාකාරී සැලැස්ම සම්පූර්ණයෙන් හා නිසි ලෙස ක්‍රියාත්මක කිරීමේ අවශ්‍යතාවය අප මුල සිටම අවධාරණය කළෙමු. නමුත් ඒ සියල්ල අළුමය හෙලූ කෙල පිඩක් සේ බැහැර කල ජනාධිපතිවරයා ඉකුත් ජුනි 20 වැනිදා අදාළ නිලධාරීන්ට උපදෙස් දුන්නේ අලි-මිනිස් ගැටුම් බලපවත්නා දිස්ත්‍රික්කවල වගකිව යුතු නිලධාරීන්ගෙන් සමන්විත කමිටු ඉදිරි මාසය තුළ පත් කර, දිස්ත්‍රික් ක්‍රියාකාරී සැලසුම් සකස්කරන ලෙසය. ඊට අදාලව ජූලි හත්වැනි දාතමින්, PS/DASA/Circular/5/2025 අංක දරන “අලි-මිනිස් ගැටුම් කළමනාකරණය සඳහා දිස්ත්‍රික්ක මට්ටමේ කමිටු පිහිටුවීම” මැයෙන් වන චක්‍රලේඛය ද ජනාධිපති ලේකම්වරයාගේ අත්සනින් නිකුත් විය. ඒ සම්බන්ධයෙන් සිදුකළ විමසීමකදී ජනාධිපති ලේකම් කාර්යාලයේ තොරතුරු නිලධාරියා සඳහන් කළේ ඉකුත් ඔක්තෝබර් 31 වැනිදා වන විටද එම සැලසුම් තවමත් ලැබෙමින් පවතින බවය. ඒ අනුව පැහැදිලි වන්නේ ජනාධිපතිවරයාගේ අයවැය යෝජනා සකස් කිරීමේදී එම ලේඛන කෙරෙහිවත් අවධානය යොමුව නැති බවය.
ජනාධිපතිවරයාගේ අයවැය යෝජනා වලියේ ඇති ආකර්ෂණීය අංගයක් වන්නේ වාසස්ථාන සුපෝෂණයයි. නමුත් එයද දවල් හීනයක් මිස සැබෑවක් නොවන බව කණගාටුවෙන් නමුත් සඳහන් කළයුතුය. ස්වාභාවික වාසභූමිවලින් වැඩිම ඝනත්වයකින් අලි -ඇතුන් වාර්තා වන්නේ උඩවලව ජාතික උද්‍යානය වැනි කටු පඳුරු සහිත ලඳු කැලෑ, තෘණ බිම් සහ සැවානා පරිසර පද්ධතිවලය. ඒවායේ වර්ග කිලෝමීටරයකට අලි -ඇතුන් 3ක් පමණ ජීවත්වේ. නමුත් විල්පත්තුව සහ වස්ගොමුව වැනි ජාතික උද්‍යානවල බාධා නොවූ මේරූ වනාන්තරවල එම අගය වර්ග කිලෝමීටරයකට අලි ඇතුන් 0.1ක් පමණ වේ. මේ අනුව, න්‍යායාත්මකව, බාධා නොවූ මේරූ වනාන්තර වර්ග කිලෝමීටරයක ප්‍රමාණයක් කටු පඳුරු සහිත ලඳු කැලෑ, තෘණ බිම් සහ සැවානා වනාන්තරයක් බවට පරිවර්තනය කිරීමෙන් අලි- ඇතුන්ගේ ඉසිලුම් ධාරිතාව 0.1 සිට 3 දක්වා වැඩි කළ හැකිය.
එවැනි වාසස්ථාන කළමනාකරණ ක්‍රමවේදයක් මඟින් න්‍යායාත්මකව රක්ෂිත ප්‍රදේශවලට පලවාහරින අලි – ඇතුන්ට ආහාර සැපයිය හැකිය. කෙසේ වෙතත්, මේ සඳහා එක් අලියෙකුට අක්කර 80ක පමණ බාධා නොවූ මේරූ වනාන්තරයක් කටු පඳුරු සහිත ලඳු කැලෑ, තෘණ බිම් සහ සැවානා වනාන්තරයක් බවට පරිවර්තනය කිරීමට අවශ්‍ය වේ.
මේ ආකාරයෙන් අක්කරයක භූමි ප්‍රමාණයක් කපා පුලුස්සා සකස් කිරීමට දළ වශයෙන් ඇස්තමේන්තුගත පිරිවැය රු. 30,000කි. ඒ අනුව එක් අලියකු සඳහා රක්ෂිත ප්‍රදේශයක ඉසිලුම් ධාරිතාව වැඩි කිරීම සඳහා වසරකට රු. මිලියන 2.4ක් වැය වේ. ශ්‍රී ලංකාවේ වන අලි ඇතුන් 6,000ක් පමණ ජීවත්වන අතර එම වන අලි ඇතුන්ගේ වාසභූමිවලින් 70%ක්ම සාමාන්‍ය ජනතාව පදිංචි ප්‍රදේශවල පිහිටා ඇති බැවින් අවම වශයෙන් අලි – ඇතුන් 4,000ක් මිනිසුන් සමඟ පොදු භූමියක ජීවත්වේ. අලි 4,000ක් සඳහා වාසස්ථාන කළමනාකරණයට රු. මිලියන 9,600ක් වැය වේ. ඒ අනුව ජනාධිපතිවරයාගේ අයිසින් තවරුමද හුදෙක් දවල් හීනයක් බව පැහැදිලිවේ.
ඒ අනුව පෙනී යන්නේ වර්තමාන ජාතික ජන බලවේග ආණ්ඩුව බලයට පැමිණීම සඳහා ඉදිරිපත්කල ‘මිහිකත’ ඊනියා පරිසර ප්‍රතිපත්තියේ සඳහන් ‘අලි මිනිස් ගැටුම පාලනය කිරීමට වන අලි ගහනය, සංචරණ රටා හා වාසස්ථාන පිළිබඳ නිසි අධ්‍යයනයක් සිදුකර, ජීව විද්‍යාත්මක හා නව තාක්ෂණික ක්‍රමවේද භාවිත කරමින් ජන සහභාගිත්ව වැඩසටහන් ක්‍රියාත්මක කිරීම’ ද ප්‍රෝඩාකාරී ඡන්ද පොරොන්දුවක් පමණක් බව යන්න කණගාටුවෙන් ලියා තබමි.
සුපුන් ළහිරු ප්‍රකාශ්
Budget Dreams, Ground Realities: The Growing Crisis of Human–Elephant Conflict
President Anura Kumara Dissanayake, in his capacity as Minister of Finance, presented the 2026 budget to Parliament on the afternoon of the 7th. It is important to examine the proposals related to mitigating human–elephant conflict—arguably the most serious socio-economic, environmental, and political problem currently facing Sri Lanka. Thousands of elephants, and nearly forty percent of the country’s land area, on which people live, are affected.
The National People’s Power promised during the election campaign—and the public expected—that this burning issue would be addressed through scientific, effective, and long-term solutions. However, as we highlighted months ago, the present government has abandoned those promises and instead chosen a path that worsens human–elephant conflict through ignorance and misguided assumptions. A review of the recently announced budget proposals repeatedly shows that the solutions focus almost entirely on confining elephants to protected areas, erecting electric fences, and increasing manpower to maintain these fences. In other words, the government is relying yet again on outdated, unscientific, and unsuccessful strategies. As a cosmetic addition, a small allocation has been made for habitat enrichment.
Sri Lanka’s approach to elephant management and conflict mitigation was formulated in 1959, when the recommendation was first made to confine elephants to selected protected areas. After more than sixty years of effort by the Department of Wildlife Conservation to achieve this goal, 70% of elephant habitat still lies in landscapes shared with people. It is therefore self-evident that continuing this approach is unrealistic. Environmentalists and experts have repeatedly communicated this to the government since it came to power, yet the 2026 budget proposals show that these concerns have once again been ignored.
Despite extensive evidence that confining elephants to reserves and installing electric fences is a failed strategy, the current government initiated several such attempts in the Anuradhapura, Polonnaruwa, and Puttalam districts soon after assuming office. A similar attempt is now ongoing in the Hambantota area. If the government had reflected on the failure of these initiatives—or even considered them while preparing the budget—such unscientific and outdated proposals would not appear in the President’s budget.
If anyone believes that this approach will protect humans—regardless of the harm caused to elephants—it must be emphasized that this too is far from reality. Research by the Centre for Conservation and Research, led by Dr. Prithiviraj Fernando, using GPS-collared elephants, has shown that elephant drives do not succeed in displacing problem males from an area, and that some herds remain or eventually return to their original home range. During these drives, elephants are subjected to immense suffering through thousands of elephant-firecrackers (ali-wedi) and gunfire, which increases their aggression toward humans. Once these failed drives end and the political authorities responsible for them move on, it is the innocent villagers—left to face the agitated elephants—who pay the price, often with their lives.
Observations also show that when elephant herds are driven into protected areas and confined by electric fences, many individuals—especially calves—die of starvation. This tragedy affects not only elephants driven in from outside but also herds that historically lived entirely within protected areas.
It has now become clear that the current government has no genuine interest in implementing the scientifically grounded and well-coordinated National Action Plan developed in 2022 to minimize human–elephant conflict. Although the plan itself calls for the appointment of a Presidential Task Force, no government has acted on this. In place of such a Task Force, former President Ranil Wickremesinghe appointed a Presidential Committee in November 2022 to facilitate and monitor implementation. Despite limited authority and funding, some progress was made in 2024: the Department of Agrarian Development installed about 300 seasonal crop protection electric fences, and the Department of Wildlife Conservation reduced elephant drives and translocation. These efforts likely contributed to the reduction in human and elephant deaths in 2024—after nine consecutive years of increases.
However, with the change in government, the committee’s term and implementation of the National Action Plan have effectively ended. From the outset, we emphasized the need for the current government to implement the National Action Plan fully and correctly. Instead, the President dismissed it, and on June 20 instructed officials to form district-level committees in conflict-affected areas and prepare district action plans. On July 7, a circular titled “Establishment of District Level Committees for Elephant–Human Conflict Management” (PS/DASA/Circular/5/2025) was issued under the signature of the Presidential Secretary. According to the Presidential Secretariat’s Information Officer, these district plans were still being received as of October 31. It is therefore evident that these documents were not considered when preparing the President’s budget proposals.
The only seemingly innovative component of the President’s proposals is habitat enrichment. Unfortunately, this too is largely illusory. The highest elephant densities occur in thorn scrub, grassland, and savanna ecosystems such as Udawalawe National Park, where densities reach about 3 elephants per square kilometer. In contrast, undisturbed mature forest in parks such as Wilpattu and Wasgomuwa supports only about 0.1 elephants per square kilometer. Thus, in theory, converting one square kilometer of mature forest into scrub or grassland could increase elephant carrying capacity from 0.1 to 3 elephants.
However, such habitat manipulation requires converting about 80 acres of undisturbed mature forest per elephant. The estimated cost of clearing and burning one acre is around Rs. 30,000, meaning that increasing the carrying capacity for a single elephant costs approximately Rs. 2.4 million per year. Sri Lanka has about 6,000 free-range elephants, of which at least 4,000 live in shared landscapes with people. Habitat management for these 4,000 elephants would cost Rs. 9,600 million. Clearly, the President’s vision is a fantasy, not a realistic plan.
Accordingly, it appears that the so-called ‘Mihikatha’ environmental policy presented by the current National People’s Power government to gain power—promising proper studies of wild elephant populations, migration patterns, and habitats, as well as public participation programs using biological and new technological methods to address human–elephant conflict—was, I regret to say, nothing more than a deceptive election promise.
Supun Lahiru Prakash
