තලෙයිබාන් ආපහු ඇෆ්ගනිස්ථානය අල්ලාගත් පසු 1996 දී මෙන් තාමත් ශුද්ධ යුද්දය ආරම්භ කරේ නෑ. ඇමරිකාව රටෙන් යන්නට පෙර හැදුවා කියපු ලක්ෂ තුනක ඇෆ්ගන් රාජ්‍ය හමුදාව එක රැයෙන් තලෙයිබන්ලට එකතු උනා, සමහරු යටත් උනා. දැන් ඇමරිකා කියනවා තලෙයිබාන් ඉදිරි පැටිකිරිය අනුව එම රාජ්‍ය පිළිගනිම ගැන සලකා බලනවලු. චීනය කියන්නේ මිනිස්සුන්ට නිදහසේ ඉන්න දෙන්න – එතකොට ඇෆ්ගන් ආර්ථිකයට උදව් කරනම් කියල. රුසියාවේ තානාධිපති නිලධාරීන් තවම කාබුල් වල රැදී ඉන්නවා.ධනවාධයේ මේ මොහොතේ අර්බුධය විසින් ඇෆ්ගන් යුද්ධය තවදුරත් පවත්වාගෙන යන්න බැරිවී තියෙනවා.
කලාපයේ ආර්ථික යුද්ධය ඊට වඩා බලවත්. ස්විටර්ලන්තයේ ඩාවොස් නගරයේ පසුගියදා පැවති ලෝක ආර්ථික සමුළුව ඇති සුවිශේෂ එකක්. එතැනට රැස්උනු ලෝක නායකයින්, මහා පරිමාන ව්‍යාපාරිකයින්, පාරිසරික ක්‍රියාකාරීන් මෙන්ම මානව හිමිකම් ක්‍රියාකාරීන් වටමේසයකට රැස්වෙලා කියා හිටියේ එකිනෙකාගේ මතවාදී එදිරිවාදිකම් පසෙකලා ලෝක ආර්ථිකය ආපහු රීසෙට් කරගත යුතු බවයි. ඇෆ්ගනිස්ථානයේ සිදුවන්නේ ආර්ථිකය රීසෙට් කිරීමේ තවත් වැඩක්ද.?
ඩාවොස් සමුළුව රීසෙට් කිරීමට දගලන ලෝකයේ තියෙන්නේ එකම එක ප්‍රමුඛ ක්රියාවලයයි. එනම් කිසිම බාධාවක් නැතිව ආර්ථිකය පැවතිය යුතුයි කියන සංකල්පයයි. දැන් සියල්ලෝම සතුටින් ජිඅත් වීමට සිහින දකියි. ජාතිකවාදීන් ලිබරල්වාදීන් සමග එකම මේසයේ වාඩිවී ආර්ථිකයන් ගොඩ දාන්න ප්ලැන් ගහයි. ස්ත්‍රී වාදීන්, පරිසරවේදීන් එකතු වී ආර්ථික බලවතුන් සමග ජාමේ බේරගන්න ප්ලෑන් ගහයි. ඩාවෝස් සමුළුව ඉල්ලා සිටින සහ යථාර්තයක් වෙමින් තිබෙන අළුත් ලෝක සැලැස්ම එයයි.
ලෝකයේ බලවත්ම සමාගම් පහ වන facebook, amazon apple netflix සහ google (FAANG) සමාගම් එකතුවී ලෝක කොටස් වෙලදපොලේ ඒකාධිකාරී බලයක් නිර්මාණය කරගෙන ඇත. පසුගිය COVID සමයේ මෙම සමාගම් වල බලය සීයට 70 කින් පමණ වර්ධනය වී ඇති බව පැවසේ. FAANG සමාගම් වල බලය තව දුරටත් ආර්ථික තලයට සිමා වී නැත. ඔවුන්ට දැන් ලෝකයේ දිශානතිය තීරණය කිරීමේ බලයක් නිර්මාණය වී ඇත. රාජ්‍ය දේශසීමා, ආගම් සහ ගෝත්‍රික චින්තනයන් FAANG බුබුල තුල ගිලී අවුලක් නැතිව පවත්වාගෙන යෑමට නව ලෝක ආර්ථික සැකැස්ම බලකර සිටී.
ධනවාදයට එදිරිව ලෝක සමාජ ක්‍රියාකාරීන් කාලයක සිට වරනගමින් සිටින්නේ අළුත් ලෝකයක් ගැන බලාපොරොත්තුවකි ( New world possible ). ඒ ආර්ථික අසමතුලිතතා අවම වූ ලෝකයකි. නමුත් ස්විස්ටර්ලන්තයේ ඩාවොස් කදුකර නගරයට රැස්වූ දුෂ්ටයින්, වීරයන් මෙන්ම සමනලුන්, මකරුන් එකම වටමෙසයකට රැස්වී කියා සිටියේ ලෝකයේ ඇති සියලු අගතීන් අවුලක් නැතිව පවත්වාගෙන යෑමේ අළුත් ලෝකයකි.
තලෙයිබාන්ලට යුද්ධ කරන්න සල්ලි හම්බ උනේ ඔපියුම් වෙළදාමෙනි. ඔවුන්ගේ ප්‍රධාන ගැනුම්කරුවා ඇමරිකාව සහ යුරෝපයයි. සියල්ල සිදුඋනේ හොර පාරෙනි. ඇමරිකානු හමුදාව ඔපියුම් වෙලදපොලේ ප්‍රබලම තරව්කරුවා බවත් කියවේ. ( ලෝකයේ ඔපියුම් වෙලදපොලේ සියයට 80 ක් හිමි ඇෆ්ගනිස්තනයටයි). දැන් මලිට්බරල් රොකට් වෙඩි ප්‍රහාර වලට වඩා ඔපියුම් මල් සුවද බලවත් වී ඇත. සමහරවිට මේ මොහොතේ එම ආර්ථික යතාර්ථය පිළිගන්නා ලෙස FAANG සමාගම් ඇමරිකාවට, බ්‍රතාන්‍යයට පමණක් නොව තලෙයිබාන්ලාට පවා අවධාරණය කොට ඇත.
සමහරවිට හෙට අනිද්දා චීනයේ නව සේද මාවතේ තලේබාන් මුල්ලවරුන් හිනැහෙමින් ගමන්කරනු ඇත. ඔවුන්ගේ තුවක්කු අග වෙඩි වෙනුවට මල් පිපෙනු ඇත. අවාසනාවකට ඒ අරලිය හෝ මානෙල් මල් නොවේ, ඔපියුම් මල්ය.
