එක්සත් ජාතීන්ගේ වත්මන් මානව හිමිකම් කවුන්සිල සැසිවාරයේදී ශ්‍රී ලංකාව සම්බන්ධයෙන් එක්සත් ජාතීන් වෙතින් මෘදු යෝජනාවක් ඉදිරිපත් වීමට ඉඩ ඇති බව පෙනේ. රජය තම මානව හිමිකම් වාර්තාව පිළිබඳ නිතිපතා සමාලෝචන අවසන් කිරීමට කැමැත්තක් දක්වයි. එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කොමසාරිස්වරයාගේ වාර්තාවලට හෝ වෙනත් රටවලින් ලැබෙන ප්‍රශ්නවලට ප්‍රතිචාර දැක්වීමට සිදුනොවන පරිදි වාර්ෂිකව තුන්වරක් සිදුවන ක්‍රියාවලිය ස්ථිරවම නතර කිරීමට ශ්‍රී ලංකාවට අවශ්‍ය වේ. එහෙත් අන්තර්ජාතික මානව හිමිකම් ප්‍රජාව ශ්‍රී ලංකාව අතීත යෝජනාවලින් සහ පෙර ආණ්ඩු විසින් ලබාදුන් පොරොන්දු ඉටුනොකර ඉවත්ව යෑමට ඉඩදීමට සූදානම් නැත. අතුරුදහන්වූවන්, දිගුකාලීන සිරකරුවන්, උතුර සහ නැගෙනහිර හමුදා පාලනය සහ බලය බෙදාගැනීමේ ඌණතාව වැනි ප්‍රධාන ගැටළු තවමත් විසඳී නොමැත.
ඊළඟ යෝජනාව එතරම් දැඩි නොවන බවට ලකුණු තිබේ. එක් හේතුවක් නම්, එයට සහාය දක්වන සමහර රටවල් තමන්ගේම මානව හිමිකම් උල්ලංඝනය කිරීම් සහ යුද අපරාධ හේතුවෙන් ඒ සම්බන්ධයෙන් කරුණු දැක්වීමේ සදාචාරාත්මක අධිකාරිය අහිමි කර ගැනීමයි. තවත් හේතුවක් වන්නේ, දූෂණයට සහ බලය අනිසි ලෙස භාවිත කිරීමට එරෙහිව සටන් කිරීමේ රජයේ ප්‍රගතියයි. එය රට තුළ විශ්වාසය ගොඩනඟා ගෙන ඇත. 2024 දී ශක්තිමත් ජනවරමක් සහිතව තේරී පත්වූ ජාතික ජන බලවේග ආණ්ඩුව, දඬුවම් නොලැබීම අවසන් කිරීමට, වගවීම සහතික කිරීමට සහ සියලුම පුරවැසියන්ට සමාන අයිතිවාසිකම් ලබාදීමට පොරොන්දු විය. මෙම පොරොන්දු අනුගමනය කරන තාක්කල්, එය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ලෙස අයිතිවාසිකම් සුරැකීමේ ක්ෂේත්‍රය තුළ ක්‍රියාකරයි.
ජාතිවාදය සහ නොඉවසීම ශක්තිමත් වෙමින් පවතින බොහෝ රටවලට වඩා ශ්‍රී ලංකාව අද වෙනස් ය. මෙහි රජය වචනයෙන් සහ ක්‍රියාවෙන් උත්සාහ කරන්නේ, ජාතිය හෝ ආගම කුමක් වුවත්, සියලු පුරවැසියන්ට එක හා සමානව සැලකීමටය. කෙසේවෙතත්, සෑම ප්‍රජාවකටම, රට තුළ තමන්ට සැබවින්ම සමාන ස්ථානයක් ඇති බව හැඟීමට පෙර තවමත් බොහෝ දුර යා යුතුව තිබේ. ඉහළ රජයේ නිලධාරීන් තවමත් බොහෝදුරට සිංහල වන, දෙමළ සහ මුස්ලිම් බහුතර ප්‍රදේශවල මෙය පැහැදිලිය. එසේම, දෙමළ පරිවර්තනයකින් තොරව සිංහල භාෂාව අධික ලෙස භාවිත කිරීම දෙමළ කතාකරන ජනතාවට රජයට සහ පරිපාලනයට සම්පූර්ණයෙන්ම සහභාගී වීමට අපහසු කරයි.
ඡන්දය නොමැතිව
එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් ප්‍රධානියා තවදුරටත් ශ්‍රී ලංකාවේ යුද අපරාධ විමර්ශනය කිරීම සඳහා අන්තර්ජාතික හෝ මිශ්‍ර පද්ධතියක් ඉල්ලා සිටින්නේ නැත. ඒ වෙනුවට, ඔවුන්ට අවශ්‍ය වන්නේ ශ්‍රී ලංකාව යුක්තිය ඉටුකිරීම සඳහා සාධාරණ සහ විශ්වාසදායක තමන්ගේම පද්ධතියක් ස්ථාපිත කිරීමයි. ශ්‍රී ලංකාව පිළිබඳ නව යෝජනාව එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කවුන්සිලයේ(UNHRC) ඡන්දයකින් තොරව සම්මත වීමට ඉඩ තිබේ. ශ්‍රී ලංකා රජය යෝජනාවට සහාය දක්වන රටවල් සමඟ ගැටීමට අකමැති බව පෙනේ. මන්ද ඔවුන් බලවත් හා ධනවත් ය. අද ලෝකයේ, ශක්තිමත් රටවල් බොහෝ විට දුර්වල රටවල් කෙරෙහි දැඩි ලෙස ක්‍රියාකරයි. එබැවින්, ශ්‍රී ලංකාව තමන් ඉලක්කයක් බවට පත්කර නොගැනීම සාධාරණ වේ. රජය සහයෝගී ප්‍රවේශයක් ගන්නේ සහ එහි දේශීය අධිකරණ පද්ධතිය වැඩිදියුණු කිරීම සඳහා එම රටවලින්ම තාක්ෂණික සහාය ලබාගැනීමට එකඟ වන්නේ මන්දැයි මෙය පැහැදිලි කළ හැකිය.
අන්තර්ජාතික ප්‍රජාව ශ්‍රී ලංකාව තාක්ෂණික සහාය ලබාගැනීම ගැන අසතුටින් සිටින නමුත් ඒ සම්බන්ධයෙන් ක්‍රියාකිරීමට ඉතා මන්දගාමී ය. ප්‍රධාන ගැටළුව වන්නේ බොහෝ UNHRC යෝජනාවල අවධානයට ලක්ව ඇති යුද අපරාධ සඳහා වගවීම පිළිබඳ ප්‍රගතියක් නොමැතිකමයි. UNHRC 46/1 යෝජනාව යටතේ 2021 දී පිහිටුවන ලද ශ්‍රී ලංකා වගවීමේ ව්‍යාපෘතිය (OSLAP), තවමත් බරපතල මානව හිමිකම් උල්ලංඝනයන් පිළිබඳ සාක්ෂි එකතු කර තබාගනිමින් සිටී. එහෙත් නවතම යෝජනාව අන්තර්ජාතික හෝ මිශ්‍ර යුක්ති පද්ධති සඳහා ඇති ඉල්ලුම අතහැර දමා ඒ වෙනුවට දේශීය යාන්ත්‍රණයන්ට පමණක් සහාය දක්වන බව පෙනෙන බැවින් එහි කාර්යය දැන් පීඩනයට ලක්ව ඇත.
තමන්ගේම අධිකරණ පද්ධතිය වැඩිදියුණු කිරීම සඳහා විදේශ රටවලින් සහ එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් ආයතනවලින් තාක්ෂණික සහාය ලබාගැනීමට විවෘත බව රජය පවසයි. එහෙත් රජය අපේක්ෂා කළ තරම් ඉක්මණින් හෝ විවෘතව ක්‍රියාකර නැත. මෙම මන්දගාමී ප්‍රවේශය අලුත් දෙයක් නොවේ. පසුගිය පාලනයන් ද වගවීමේ අවශ්‍යතාව ප්‍රමාද කිරීම හෝ ප්‍රතික්ෂේප කිරීම සිදුකළේය. යුද අපරාධ සම්බන්ධයෙන් හමුදා සාමාජිකයන් නඩු විභාගයට ගෙනඒම දේශපාලනික වශයෙන් දුෂ්කර ය. එසේ කිරීමෙන් බරපතල දේශපාලන ගැටළු ඇතිවිය හැකි බවට රජය බිය වේ.
ලාංකික සුවිශේෂීත්වය
වගවීම සඳහා පළමු පියවරක් ලෙස, රජයට යුධ පිටියෙන් පිටත සිදුවූ අපරාධ දෙස බැලිය හැකිය. මේවාට කප්පම් ජාවාරම් ඇතුළත් වන අතර, එහිදී මිනිසුන් අත්අඩංගුවට ගෙන ඔවුන්ගේ පවුල්වලට මුදල් ගෙවීමට බලකරන ලද අතර, ප්‍රතික්ෂේප කිරීම සඳහා දඬුවම ලෙස මරණය නියම කෙරේ. එවැනි අපරාධ සඳහා ඉහළ හමුදා නිලධාරීන් අත්අඩංගුවට ගැනීම, විශේෂයෙන් ඔවුන් ඒ ගැන දැනසිටියේ නම්, සැබෑ වගවීමේ ක්‍රියාවලියක ආරම්භය විය හැකිය. මෙම අදහස පදනම් වී ඇත්තේ ‘අණ වගකීම’ මත වන අතර, එයින් අදහස් වන්නේ, අණදෙන නිලධාරීන් තම යටත් නිලධාරීන්ගේ ක්‍රියාවන් නැවැත්වීමට කිසිවක් නොකළහොත් ඔවුන් වගකිව යුතු බවයි. මෙම මූලධර්මය නොසළකා හැරීමෙන් අපරාධවලට දඬුවම් නොලැබෙන සංස්කෘතියක් පමණක් නිර්මාණය වේ.
අන්තර්ජාතික විනිශ්චය සභා සහ ජාතික නීති මගින්, අණදීමේදී පවතින වගකීමේ වැදගත්කම තහවුරු කර ඇත. මෑතකදී, සමූහ මිනීවළවල්, බලහත්කාරයෙන් අතුරුදහන් කිරීම් සහ දේශීය පරීක්ෂණවල මන්දගාමී වේගය කෙරෙහි අවධානය නැවතත් යොමු වී තිබේ. යාපනය අසල චෙම්මනි ස්ථානය මෙම ගැටලුවේ සංකේතයක් බවට පත්ව ඇත. එක් උදාහරණයක් වන්නේ 1990 දී, එවකට නැගෙනහිර විශ්වවිද්‍යාලයේ උපකුලපති මහාචාර්ය තංගමුතු ජයසිංහම් වන්තරුමූලෙයි සරණාගත කඳවුර භාරව සිටි කාලයේ සිටය. සැප්තැම්බර් 5 වැනි දින, තරුණ පිරිමි ළමුන් ඇතුළු 158 දෙනකු ඔහු ඉදිරිපිටදී රැගෙන ගිය අතර නැවත කිසිදිනෙක ඔවුන්ව දැක නැත. එහෙත්, ශ්‍රී ලංකාවේ කිසිදු සමූහ මිනීවළක් හෝ මහාපරිමාණ පැහැරගැනීමක් නිසි අධිකරණ තීන්දුවකට මඟපාදා නොමැත. තාක්ෂණික විශේෂඥතාව නොමැතිකම, දේශපාලන කැමැත්ත නොමැතිකම සහ වින්දිතයන්ගෙන් විශ්වාසයක් පළනොවිම යන කරුණු ඊට හේතු වේ.
චෙම්මනි හි ඇති සමූහ මිනීවළවල්, පැහැරගැනීම් සහ බලහත්කාරයෙන් අතුරුදහන් කිරීම් සමඟ, යුධ පිටියෙන් පිටත සිදු වූ අපරාධ වේ. මේවා සඳහා පුද්ගලයන් වගකිව යුතු බවට පත්කිරීම ජාතිකවාදී කෝපය අවුලුවාලීමට ඇති ඉඩකඩ අඩුය. එබැවින් මෙය ක්‍රියාවලිය ආරම්භ කිරීමට හොඳ ස්ථානයක් විය හැකිය. ජාතික ජන බලවේග ආණ්ඩුව මෙතෙක් එහි වචන සහ ක්‍රියාවන්හි අවංකභාවය පෙන්නුම් කර ඇත. ශ්‍රී ලංකාව හැරවුම් ලක්ෂ්‍යයක සිටී. ජාතික ජන බලවේගය බලයට පත්වූයේ වෙනසක් පිළිබඳ ප්‍රබල පොරොන්දුවක් සමඟිනි. දැන් රජය යුක්තිය සහ සංහිඳියාව ඇති කිරීමට මෙම අවස්ථාව භාවිත කළ යුතුය. එය නැවත ප්‍රමාද වුවහොත්, ජනතාවගේ බලාපොරොත්තු බොඳවනු ඇත. එහෙත් රජය සැලකිල්ලෙන් හා අවංකව ඉදිරියට ගියහොත්, ඊට බෙදාගත් දේශපාලන සංස්කෘතියක් ගොඩනඟා ගත හැකි අතර, ජිනීවාහි UNHRC යෝජනාවලට මුහුණදෙන රටවල් ලැයිස්තුවෙන් ශ්‍රී ලංකාව ඉවත් කළ හැකිය.
